Just cut them up like regular chickens . . .

David Lynch

Ég er ekki hrifinn af flestu sem ég hef séð eftir David Lynch. The Elephant Man fannst mér að vísu ágæt, enda kannski ‘hefðbundnasta’ verk hans, og þættirnir Twin Peaks sömuleiðis – en súrrealísku myndirnar hans höfða ekki til mín. Dæmi um það er Inland Empire, að mínu mati óaðgengileg og óskiljanleg kvikmynd sem ég átti erfitt með að klára. Myndinni var þó tekið mjög vel af gagnrýnendum og ég virðist vera einn af fáum með þessar skoðanir.

Þrátt fyrir þetta allt fannst mér Eraserhead stórkostleg en það er fyrsta mynd Lynch í fullri lengd. Ég hef lesið að myndin hafi tekið sex ár í framleiðslu og það með mjög takmörkuðu fjármagni, um tíu þúsund dollara. Samanborið við dýrar stúdíómyndir með reyndum framleiðendum og leikstjórum er því ótrúlegt hvað Eraserhead er góð; verk þar sem hreinlega allt tekst sem lagt er upp með.

Myndin gerist í eyðilegri iðnaðarborg og fjallar um prentara, Henry, sem uppgötvar að konan hans er nýbúin að fæða. Eftir vandræðalegan kvöldmat með tengdaforeldrunum kemur í ljós að afkvæmið er ekki barn heldur lítið skrímsli sem Henry þarf að passa næstu nótt. Á meðan því stendur hittir hann alls konar undarlegar persónur áður en myndin endar á óljósan og súrrealískan hátt með morði Henrys á skrímslinu.

Allt andrúmsloft Eraserhead er þrungið draumkenndri stemningu; einn atburður leiðir þvingað til hins næsta án þess að hinn passívi og fámáli Henry fái nokkuð um það að segja. Mér fannst þannig að aðalpersónan væri frekar athugandi en þátttakandi í myndinni, með öðrum orðum valdalaus á svipaðan hátt og við þegar okkur dreymir. Enn fremur gerast flest atriðin í þröngu rými og þannig virðist engin leið er að flýja eða sleppa undan atburðunum. Myndin er tekin upp í svarthvítu yfir nótt sem eykur mikið á kuldann og dapurleikann.

Auðvitað myndu öll þess atriði ekki endilega skapa góða mynd en saman mynda þau mjög sérstakt og hrífandi andrúmsloft. Í samanburði við til dæmis Inland Empire, sem hafði líka áhugaverða stemningu, þá fannst mér Eraserhead mun skemmtilegri, kannski vegna þess að þrátt fyrir allan súrealismann var samt gegnheill söguþráður út myndina.

Pete Martell

Að lokum vil ég nefna eitt sem ég rakst á og fannst mjög áhugavert þegar ég var að lesa um kvikmyndina. Aðalleikarinn, Jack Nance, lék engan annan en Pete í Twin Peaks þáttunum! Þegar ég rýndi í mynd af honum sá ég á endanum að þetta er sama manneskjan. Nance lék í mörgum öðrum verkum eftir Lynch, eins og Dune og Blue Velvet, en hlutverkin verða víst ekki fleiri því að maðurinn var myrtur á dularfullan hátt fyrir fjórtán árum.

Ég vil benda á að hægt er að lesa mikið um þetta morð í þessari grein: http://www.findadeath.com/Deceased/n/Jack%20Nance/jack_nance.htm

Sverrir